۰۹
اسفند
بازار صراف ها یزد
بازاری زیبا با قدمتی چندین ساله در کنار مسجد جامع ، مسافران زیادی را مجذوب خود می کند مسافرانی که با بوی نم کاهگل و هنر دست هنرمندان یزدی وارد این بازار می شوند، تا زیبای این بازار را نظاره گر باشند.
بازاری زیبا با قدمتی چندین ساله در کنار مسجد جامع ، مسافران زیادی را مجذوب خود می کند مسافرانی که با بوی نم کاهگل و هنر دست هنرمندان یزدی وارد این بازار می شوند، تا زیبای این بازار را نظاره گر باشند.
از زمانهای بسیار دور زندگی مردم استان یزد، با صنایع دستی عجین بوده است و تا امروز این صنایع مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنرشناس کشور و جهان قرار دارد.
موقعیت خا ص آب و هوایی ، وضعیت اقتصادی و دور افتادگی از مرکز ، از علتهای روی آوردن مردم به صنا یع دستی بوده که این صنایع از زمانهای بسیار دور تا به امروز مورد توجه صنعتگران، هنرمندان و مردم هنر شناس کشور و جهان قرار دارد .
گرچه بسیاری از این صنایع به فراموشی سپرده شده و یا درحال حاضر با پیشرفت فن آوری این صنایع از شکل و فرم اصلی خود خارج شده است، اما بازهم در بازارهای شهر و کارگاههای صنایع دستی می توان تاریخ گذشته و هنر یزدی ها را مشاهده نمود.
عمده ترین صنعت دستی یزد، فرشبافی است . هم اکنون در استان یزد ، نزدیک به 65 هزار دارقالی برپاست و 130 هزارنفر بافنده به این هنر دیرینه اشتغال دارند ، تولید متوسط 5 متر مربع در سا ل به ازای هر بافنده حاصل آن است .
بازار مسگرهای یزد این بازار قدیمی که هسته اصلی بازارهای یزد را تشکیل می دهد، در گذشته‌های دور محل فعالیت استادکاران قدیمی زیادی بود که مشغول تولید ، خرید و فروش انواع ظروف مسی بوده‌اند که آمار آنها را تا 160 مسگر عنوان می کنند اما اکنون تعداد کمی از آنها در این حرفه مشغول فعالیت هستند.
سقف بازار مسگری به صورت طاق و و تویزه با قوس جناحی است و دارای ارزش فرهنگی و تاریخی خاصی است. این اثر تاریخی در اسفند سال 1381 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
تولیدات این هنر دستی در قدیم سینی، کماجدان، لگن، ملاغه، کف گیر و ... بوده است اما با تغییرات بوجود آمده در زندگی امروزه اندازه و نوع تولیدات مسی نیز به تبع تغییر کرده است و شاهد تولید محصولات متنوع ظروف مسی در اشکال تزئینی نظیر قندیل آبی، قوری، ساعت، کشکول، مرغ و ماهی، اشکال تخت جمشید ، گل وبوته با برجسته کاریهای ترمه و ... هستیم.
یزد، فقط شهر بادگیر‌ها و شیرینی‌ها نیست. اولین شهر ایران که به ثبت جهانی رسیده، غیر از این جاذبه‌ها، غذاهای سنتی خوشمزه‌ای هم دارد که امتحان کردن آنها سفر به این شهر را خاطره‌انگیزتر می‌کند.
فالوده یزدی با توجه به گرمای طاقت‌فرسای یزد در فصل تابستان یکی از دسرهای مورد توجه و استقبال مردم یزد می باشد ، که از قدیم تا به امروز همراه روزهای گرم مردم یزد بوده است و هم‌چنان بخشی از علائق مردم این شهر همچنین مسافران و توریست‌هاست.
البته فالوده تنها مخصوص یزد نیست بلکه انواع لذیذ و گوناگون آن مورد استقبال مردم شهرها و کشورهای دیگر نیز هست، هرچند که معروف‌ترین آن، فالوده شیرازی و فالوده یزدی است.
فالوده یزدی در میان مردم یزد قدمتی حدود 50 ساله دارد و نخستین بار در یکی از روستاهای شهرستان تفت به نام طزرجان تهیه شد و هنوز هم حتی با پیشرفت علم و اختراع دستگاه‌های پیشرفته برای تهیه آن، نسبت به دسرهای جدید ارزان‌ترین قیمت و بیشترین طرفدار را دارد، در قدیم، زمانی که میوه کمیاب بود یا قشر فقیر جامعه وسعشان به خرید میوه نمی‌رسید، فالوده جایگزین مناسب و ارزانی به شمار می‌رفت و تعداد مغازه‌های فالوده‌فروشی بسیار بیشتر از امروز بود و حتی تمام مغازه‌های لبنیاتی و بستنی‌فروشی‌ها نیز فالوده و ماقوت هم برای فروش داشتند و در هر کوچه و محله می‌شد، آن را به راحتی خریداری کرد.
زورخانه یزد یا آب انبار پنج بادگیری امیرچقماق که در مجموعه تاریخی امیرچقماق واقع شده است، متعلق به دوره ایلخانی (اواخر قرن 9 هجری قمری و با قریب به 500 سال قدمت) می باشد. بانی این مجموعه عظیم خانم بی بی فاطمه امیرچقماق همسر امیر جلال الدین شامی حاکم شهر یزد و خواهر گوهرشاد می باشد. مخزن این آب انبار پس از وصل شدن آب شهری، به مکانی متروکه تبدیل شده بود که پهلوان علی درهمی با توجه به قدمت و عظمت این بنا و پاکی نیت واقف آن و پس از 30 سال پیگیری، در سال 1378 مجوز تبدیل آن را به زورخانه از اداره اوقاف و میراث فرهنگی یزد دریافت نمود و شروع به بازسازی این مخزن عظیم، که در دنیا کم نظیر است، نمود. با همت و نظارت رئیس وقت میراث فرهنگی(جناب مهندس خادم زاده) و موسس زورخانه (پهلوان علی درهمی معروف به محمد مشتی) در سال 1380 و پس از دو سال، این مکان تاریخی و دیدنی در چهار طبقه افتتاح گردید.
ورزش زورخانه‌ای آداب و سنتی خاص دارد. آداب و سننی که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه‌ای دورهٔ باستانی و تاسی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خُلق و خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزش کاران بر می‌انگیزد یا نیرو می‌بخشد. این ویژگی‌های نیکو در قالب شعرها و داستان‌هایی به صورت آهنگین و به همراهی «ضرب زورخانه» که مهم‌ترین ساز این نوع موسیقی است، برای برانگیختن ورزشکاران در هنگام ورزش از سوی «مرشد» خوانده می‌شود. ورزش کاران هماهنگ با موسیقی و نوای مرشد، جست و خیر می‌کنند و حرکات زیبای گروهی یا فردی به نمایش می‌گذارند.
حمام خان یزد معروف به گرمخانه یا گرمابه‌ی نور در سال ۱۲۱۲ ه.ق به دستور محمدتقی خان بافقی، حاکم یزد، در زمینی به مساحت ۱,۱۷۰ متر مربع و زیربنای ۹۰۰ متر مربع بنا شد. محمدتقی خان سرسلسله‌ی خاندانی مشهور به خوانین یزد بود که در سال ۱۱۶۱ ه.ق به حکمرانی رسید. این بنا که یکی از زیباترین آثار معماری در شهر تاریخی یزد است به تدریج ساخته و در سال ۱۲۲۴ هجری قمری نیز بازسازی شده است. حمام خان مربوط‌به دوران ناصرالدین شاه قاجار است و به علت اینکه بیشتر بزرگان شهر از آن استفاده می‌کردند، به حمام خان مشهور شده است.
بنای این حمام هم مثل اکثر حمام‌های تاریخی مشتمل بر ورودی، دالان، سربینه، میان‌در، گرمخانه، قرینه، تون، گاورو، فضای پشتیبانی سرویس و طویله است. دالان فضایی است که
بازارهای قدیمی یزد با معماری اصیل ایران اسلامی به همراه مناره ها و بادگیرهای زیبا هستند و متشکل از چندین راسته بازار، تیمچه، سرا، مسجد، مدرسه، حسینیه، میدان، کاروانسرا، آب انبار، لَرد و کارگاه تولیدی می باشند که هنوز در بین مردم این سرزمین اهمیت ویژه ای دارند و علاوه بر جنبه تجاری، یکی از جاذبه های تاریخی و پربازدید شهر یزد نیز هستند.
بازار خان با قدمتی متعلق به دوره ناصرالدین شاه قاجار و با ۲۷۴ متر طول و ارتفاع بین ۴ تا ۶ متر؛ طویل‌ترین، عریض‌ترین و معروف ترین بازار یزد می باشد و از جمله نقاط دیدنی و قدیمی خشتی شهر یزد نیز به حساب می آید که با حسینیه، آب انبار و حمام کنار آن به تدریج و توسط محمد تقی خان بافقی ساخته شده اند. میدان خان با مغازه های اطراف خود، راهی به بازار مسجد ملا اسماعیل و بازار قیصریه دارد.
مجموعه خان از چندین
دخمه ها در واقع بناهایی از جنس خشت خام هستند که در دوران های قدیم کاربرد بسیار داشته اند. برای مثال از آن ها به عنوان مکانی برای انجام مراسم دینی و مذهبی بعد از فوت شخص استفاده می شده است. زرتشتیان هم از زمان های قدیم تا همین چند ده سال پیش، طبق سنت، امواتشان را بعد از انجام مراسم خاص با آداب مشخص، داخل این دخمه ها می گذاشتند.
این دخمه ها یا به صورت طبیعی ساخته می شده اند و یا توسط انسان ها به دست ساخته می شده اند و همه ی آن ها در ارتفاع قرار داشته اند تا پرندگانی مثل کرکس راحت تر بتوانند به جنازه دسترسی داشته باشند. بعد از آن، استخوان های این افراد در داخل چاه گذاشته می شده است تا از آلودگی خاک جلوگیری شود.
زرتشتیان قدیم از دخمه ها برای به جا آوردن مراسم دینی خاص و همچنین به عنوان محلی برای نگهداری اجساد عزیزان متوفی شان استفاده می کرده اند.با توجه به اینکه زرتشتیان جسد انسان را نجس می دانستند و اعتقاد داشتند دفن مردار در خاک باعث آلودگی عنصر خاک می شود، دخمه ها را دور از مناطق مسکونی و در خارج شهر به صورت استوانه ای سنگی بنا می کردند تا از جنس خاک نباشد. همچنین نکته قابل توجه
آسیاب آبی کوشک نو یزد متعلق به دوران صفویه تا قاجار است که در عمق ۲۲ متری از سطح زمین قرار دارد و دارای سه بخش دستکند شامل انباری، کارگاهی و تنوره است. این بنا یکی از آسیابهای ارزشمند استان است و حجم بالای دستکندها و تنوره آسیاب نسبت به نمونههای مشابه، قابل توجه بوده است.
آسیاب کوشک نو در گذشته از طریق قنات زارچ که که در حال حاضر یکی از قناتهای فعال و حائز اهمیت استان یزد است، تأمین و تغذیه میشده است.
راهروی ورودی، میانب، انتهایی، کانال تهویه، تونل دستکنده(مسیر قنات)، تنوره (تغار رستم)، مسیر تنوره و محل آسیاب از جمله بخشهای مختلف آسیاب آبی کوشک نو است و پایاب، آسیاب و آب انبار را از جمله عناصر معماری آسیاب کوشک نو یزد می باشد.
